Ruimte voor energie — Terugblik

‍Voormiddag

09u30 | Welkom door dagvoorzitter

‍Toon Verlinden (the Floor is Yours)

09u40 | Introductie ‘Lokaal Ruimte voor Energie maken’

door Mechelse schepen voor Energie en Duurzaamheid Patrick Princen.

09u50 | De toekomst is nu

De energie-opdracht en de ruimtelijke consequenties door Alex Polfliet (AYA)

Warmte, elektriciteit en transport, dat is energie. De energieproductie, distributie, opslag is met het oog op duurzaamheid en energieonafhankelijkheid een ruimtelijke opdracht op verschillende schaalniveaus. Alex biedt een duidelijk overzicht van hernieuwbare oplossingen, met de bijhorende ruimtebehoefte en ruimtelijke uitdagingen.

10u20 | We have seen nothing yet

De Europese regelgeving en de ruimtelijke omvang door Els Willems (Departement Omgeving) met reflectie van Guy Vloebergh (ontwerpbureau OMGEVING, Intendant Ventilus)

De opdracht die voorligt is enorm. Els Willems geeft ons inzicht in de omvang van de opdracht voor Vlaanderen. Het Europees kader (REPowerEU en de “acceleration zones” voor wind en zon’) zal grote invloed hebben op ruimtelijke planning in Vlaanderen. Hoe koppelen we die opdracht aan gedragen visies op energielandschappen? Zetten we bestaande instrumenten in of ontwikkelen we naar een themaspecifiek instrument? En hoe maken we de link met het VEKP en BRV? Ventilus Intendant Guy Vloebergh reflecteert mee vanuit de spanning tussen top down en bottom up. Hoe zorgen we voor gedragen beslissingen en verdelen we lasten en lusten? Wat missen we om goede procesvoering te organiseren?

11u30 | Voorkomen is beter dan genezen  

Energie-efficiëntie als ruimtelijke opdracht door Han Vandevyvere (Energyville)

Ruimte voor energie betekent ook het verlagen van de energievraag.  Gebouw per gebouw isoleren is één stap, maar er is meer nodig. Want ook de stedelijke morfologie heeft een grote impact op de energievraag, denk maar aan mobiliteit en verspreide bebouwing. Bouwen we aan een hoogkwalitatieve en toekomstbestendige leefomgeving staat dus ook in de energieopdracht centraal.

11u45 | Het is jouw energie(landschap)! 

Door Moira Callens (Provincie Oost-Vlaanderen) en Tahnee Van Steenbrugge (Provincie Antwerpen)

We hebben een positief en motiverend ruimtelijk energieverhaal nodig om transitie in gang te zetten. Hierbij spelen energielandschappen een belangrijke rol, hierin wordt de koppeling van landschappelijke meerwaarde, verbeelding, efficiëntie van productie en opslag gemaakt.

12u10 | Kaders scheppen voor warmtenet-planning

Leren uit de aanpak van Nederland en Vlaanderen. Door Ighor Van De Vyver (Stad Mechelen)

Willen we warmtenetten realiseren dan moeten we planning sterker doordenken, onder andere vanuit de ondergrond. In Mechelen is de heraanleg van de Mechelse Vesten  een niet te missen opportuniteit om een warmtenet langs de stadsring mogelijk te maken. Hoe werk je hieraan vanuit de transitiebenadering, samen met stakeholders-experten, en welke drempels duiken op op verschillende schaalniveaus?    

12u45 | Lunch + lunchsessie Fluvius

Patrick Dellaert en Joris Soens van Fluvius geven een toelichting van de assumpties die ze bij het Lange termijn investeringsplan gebruiken. Dit betreft assumpties omtrent de belangrijkste deelaspecten die de energie infrastructuur van de toekomst bepalen. Concreet betreft het hernieuwbare energieproductie (met een sterke link naar ruimtelijke planning), mobiliteit, warmte met in belangrijke mate de elektrificatie van warmte, warmtenetten, renovatiebeleid en ruimtelijke keuzes van het lokaal bestuur.

13u00 | Groepsgesprek + boekvoorstelling AWB [tijdens lunch]

Ga tijdens de lunchpauze in de centrale zaal in gesprek met Architecture Workroom Brussels (AWB) over haar recent gelanceerde publicatie ‘Powering the energy transition at the district level. A practical guide for local initiators’ (EN). Via een informele conversatie leggen Hanne Mangelschots en Joachim Declerck onder de loep wat er allemaal komt kijken bij de transformatie van onze (bestaande) woningen, straten en pleinen naar ambitieuze en inclusieve energiewijken.

‍

Namiddag

14u00 | deelsessies en terreinbezoek

16u00 | Een schop in de grond

Inspirerende keynote door Serge de Gheldere (Future Proofed)

Serge is ondernemer en oprichter van Future Proofed, gasthoogleraar aan de hogeschool Groep t in Leuven en presenteerde overal in Vlaanderen de spraakmakende docufilm An Inconvenient Truth van voormalig Amerikaans vice-president Al Gore. Hij zet de to do’s op scherp en koppelt dit aan een strategie voor ruimtemakers.    

16u30 | Uitreiking Vlaamse Planningsprijs

De tweejaarlijkse Vlaamse Planningsprijs wordt sinds 2004 uitgereikt. De prijs lauwert innovatieve en stimulerende initiatieven die bijdragen aan een duurzame, kwaliteitsvolle ruimtelijke ontwikkeling.

17u00 | Receptie

‍

Deelsessies

1 | Windenergie: tussen markt en maatschappij

Sessievoorzitter: Moira Callens (Provincie Oost-Vlaanderen)

Windenergie is een heel belangrijke bron voor de productie van duurzame elektriciteit. Hoge windmolens zijn ruimtelijk het meest efficiënt: ze leveren de meeste energie in verhouding tot de ruimte die ze innemen en zijn noodzakelijk in de overgang naar fossielvrije energie.  

Tegelijk zijn ze ook vaak gecontesteerd. De omgevingsambtenaar moet vaak moeilijke afwegingen maken bij vergunningsaanvragen. In versnipperd Vlaanderen komen hoge windmolens in de dagelijkse leefwereld van mensen terecht.  En recent werd beslist om ook openruimtegebied te ontlenen voor de ontwikkeling van windenergie. Ontwikkelaars en lokale besturen gaan elk op hun manier op zoek of ze via bijkomende maatschappelijke meerwaarde het draagvlak verder kunnen verhogen. Ruimtelijke planning is daarbij cruciaal. Er moeten keuzes gemaakt worden op basis van grondige afwegingen. Hoe passen we windmolen op een ruimtelijk goede manier in? Welke positieve koppelkansen kunnen we maken?  

We bespreken o.a.

• De omzendbrief van minister Demir (2023) “afwegingskader en randvoorwaarden voor de oprichting van windturbines”, met Els Willems (Departement Omgeving)
• Windmolens in de regionale energiestrategie van Antwerpen, met Tahnee Van Steenbrugge (Provincie Antwerpen)
• Lokale verankering van windmolenprojecten, met Jan Schouppe (Luminus)

2 | Energie als kans voor geïntegreerde bedrijfssite-ontwikkeling

Sessievoorzitter: Kathleen Van de Werf (BUUR Part of Sweco)

Energieproductie en energie-efficiëntie worden steeds belangrijker voor bedrijven. De schaal en samenhang op bedrijventerreinen maken het een ideale context om aan geïntegreerde ontwikkeling te werken, ook omdat thema’s als e-mobiliteit en transport, groene ruimte en wateropvang, circulariteit en energie samenkomen .

Door te werken met “ontwerpsnedes” maak je de diverse strategieën per thema, boven- en ondergronds, op korte en lange termijn, op schaalniveau van het bedrijf en van de volledige site. Vanuit die geïntegreerde visie maak je de opdrachten en de winsten zichtbaar, waardoor je met de verschillende betrokkenen aan een concreet en gefaseerd plan kan werken. Sessievoorzitter Kathleen Van de Werf  toont hoe die werkwijze werd toegepast op de Oosteroever van Oostende en gaat erover in gesprek met de betrokken experten.

Hierbij verkennen we hoe pro-actief bedrijfsmanagement wordt vormgegeven, hoe we partnerschappen kunnen afsluiten in het kader van de realisatie van een e-hub of een energiegemeenschap, hoe we aan verwevenheid en meerwaarde voor de buurt kunnen werken, hoe e-mobility en duurzaam transport een plaats krijgt, hoe je ook energie-opslag en circulair materiaalgebruik realiseert en op welke manier we als ruimtelijk planner bedrijven op die manier ook kunnen helpen om klimaatneutraal te worden.  

• Project Ruien met Joke Lannoye (Provincie Oost-Vlaanderen)
• Terbekehof met Paul Robbrecht (POM Antwerpen)
• Mechelen Noord met Stephanie Dedeken (BUUR part of Sweco)

3 | Van energietransitie naar wijktransformatie

Sessievoorzitter: Sofie Troch (Labo Ruimte)

Klimaatverandering brengt een reeks grote maatschappelijke opgaven met zich mee. Om de klimaatdoelstellingen te halen, zijn grotere en versnelde inspanningen nodig, die ook een reconversie van ons bestaande bebouwde weefsel vragen. Om de noodzakelijke transities te vertalen in concrete acties op het terrein, zijn de grootste uitdagingen – maar ook de grootste winsten – gelegen in de ruimtelijke transformatie van onze steden en dorpen.  

Er is nood aan anders ontworpen woongebouwen (compacter, beter geïsoleerd, energiezuiniger en beter bestand tegen hitte), een aanpassing van het energieconcept (minder en efficiënter verbruik, meer hernieuwbare energie) en een andere inrichting van de  publieke en private buitenruimte (meer ruimte voor water en groen, een klimaatadaptatie inrichting en op maat van de modal shift). Een eenduidig opdrachtgeverschap zal niet volstaan, meer hybride operationele partnerschappen met gedeelde verantwoordelijkheid zullen hiervoor nodig zijn.  

Ligt er een schaalvoordeel én een opportuniteit om verschillende uitdagingen op vlak van energie, klimaat en ruimte aan elkaar te koppelen, door die transformatie op schaal van de wijk aan te pakken, en door in te zetten op een meer collectieve aanpak?  

We bespreken o.a.

• Klimaatwijk Ter Elst Leuven, met Julie Mabilde (Team Vlaams Bouwmeester)
• Minerve Edegem, met Isabelle Verhaert (Revive) en Hartwin Leen (Kelvin Solutions)
• Energiepositieve wijken in Temse, Holsbeek en Oostende, met Els Vanden Berghe (Pixii)

4 | Ruimtelijke kansen voor duurzame en fossielvrije warmte

Sessievoorzitter: Ighor Van de Vyver

Als we tegen 2050 zonder fossiele brandstoffen onze gebouwen willen verwarmen, moeten we overschakelen naar hernieuwbare warmtebronnen. Aquathermie – warmte uit waterlopen – is een warmtebron die recent meer en meer interesse vergaart. Maar energie uit waterlopen is niet oneindig. Willen we de waterloop als ecosysteem beschermen, dan is er ook rond aquathermie regionale visievorming nodig. Welke gebieden zijn geschikt voor aquathermie en welke niet? Spelen er verdeelvraagstukken? Hoe kunnen we maximaal op collectief - efficiënt- gebruik inzetten? Op dit moment geldt first come first serve maar dat leidt niet tot de meest efficiënte inzet van aquathermie.  

We bespreken o.a.

• een realistische kijk op het potentieel van aquathermie, met Ighor Van de Vyver (Stad Mechelen)
• het beschikbaar potentieel van iedere waterloop en hoe we dat maximaal kunnen benutten, met Stijn De Jonge van Extraqt
• de visie van Provincie Oost-Vlaanderen over hoe warmte uit oppervlaktewater het best benut kan worden en welk beleidskader hiervoor nodig is, met Wim L'ecluse (Provincie Oost-Vlaanderen)
• Beleidskaders, praktische tools en visievorming rond aquathermie oftewel Wetterwaarmte: gluren bij de buren, met Ighor Van de Vyver (Stad Mechelen), Andries Metz (Gemeente Súdwest-Fryslân) en Shanne Bouma (EU project WaterWarmth)

5 | terreinbezoek Keerdoksite Mechelen [VOLZET]

Sessievoorzitter: Wim Vandevorst (Stad Mechelen) & Ann Vandeurzen (Stad Mechelen)

Het Keerdok is de oude scheepswerf van Mechelen. Opvallend is het parkeergebouw, een landmark met kantoren, winkels en postafhaalpunt waarbij in een latere fase het parkeren ingewisseld kan worden voor andere functies. Het  is een living lab van e-mobility technologieën zoals solar carports, vehicle-to-grid bi-directionele laadpalen, slim laden, energiedelen, coöperatieve deelmobiliteit,…). Voor de geothermische verwarming en koeling van het gebouw is een BEO-veld aangelegd en zijn er op de dakvlakken meer dan vierhonderd zonnepanelen geplaatst. De site is multimodaal bereikbaar. Voor een aantal van de ontwikkelingen in dit stadsdeel is de Vlaamse Duurzaamheidsmeter Wijken gehanteerd.

‍